TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu

madde14 sitesinden
Şuraya atla: kullan, ara
TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu
Tbmmlogo.jpg
Kısaltmaları TBMM İHİK
Kuruluşu 05 Aralık 1990
Merkezi Ankara
Anakuruluşu Türkiye Büyük Millet Meclisi
Türü TBMM İhtisas Komisyonu
Websitesi http://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/index.htm


TBMM İNSAN HAKLARINI İNCELEME KOMİSYONU



Komisyonun Kuruluşu

1987 yılında Avrupa Birliği’ne (o zamanki adıyla Avrupa Ekonomik Topluluğu’na) yapılan tam üyelik başvurusu sonrasında insan hakları ihlalleri ile ilgili Parlamenter düzeyde çalışma yapmak üzere bir komisyon kurulması gündeme gelmiştir. Bu doğrultuda 18. yasama döneminde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde temsil edilen tüm siyasi partilerden milletvekillerinin imzalarını içeren yasa teklifi Meclis Başkanlığına sunulmuştur. 05.12.1990 tarihinde 3686 sayılı İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Kanunu kabul edilmiştir. İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu ülkemizde insan haklarının ulusal düzeyde korunması amacıyla kurulan ilk ulusal insan haklarını koruma mekanizmasıdır.


Komisyonun Oluşumu

Komisyonların ne şekilde oluşacağı İçtüzük’te belirlenmiştir. Buna karşın 3686 sayılı İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Kanunu da bu hususta özel düzenlemeler getirmiştir.


3686 sayılı kanunun üçüncü maddesinde; Komisyon’un üye sayısının, Danışma Kurulu’nun teklifi üzerine Genel Kurul’ca belirleneceği, siyasi parti grupları ile bağımsızların Meclis’teki sayılarının boş üyelikler hariç üye tamsayısına nispet edilmesi ile bulunacak yüzde oranına uygun olarak Komisyon’da temsil edileceği belirtilmiştir. Diğer komisyonlarda, İçtüzük uyarınca, siyasi parti gruplarının parti grupları toplam sayısı içerisindeki oranı dikkate alınırken İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu’nda siyasi parti gurubu oluşturamayan parti ya da bağımsızların da temsil imkânı ortaya çıkmıştır. Komisyon’un üye sayısı yasama dönemlerine göre farklılık göstermiştir; 18. dönemde 21, 19. dönem de 23, 20. dönemde 25, 21. dönem de 25, 22. dönem 24 ve 23. dönemde 23 olarak belirlenmiştir.


Komisyon üyelikleri için diğer ihtisas komisyonlarında olduğu gibi bir yasama döneminde iki seçim yapılır. Birinci ve ikinci devre için seçilenlerin görev süresi iki yıldır.


Komisyon, Siyasi Parti gruplarının yüzde oranlarına göre, bir başkan, iki başkan vekili, bir sözcü ve bir kâtip seçer. Bu seçim, üye tamsayısının salt çoğunluğuyla toplanan Komisyon’un toplantıya katılanlarının salt çoğunluğunun gizli oyuyla yapılır.


İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu’nun Görevleri

3686 sayılı kanunun Komisyon’un görev alanını belirleyen ikinci maddesinde ‘Bu Kanun; T.C. Anayasası ile İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi gibi çok taraflı uluslararası belgelerde belirlenmiş bulunan insan hak ve hürriyetleri ile uluslararası alanda genel kabul gören insan haklarını kapsar’ denilmektedir.


İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu’nun görevleri ise 3686 sayılı kanunun dördüncü maddesinde düzenlenmiştir.


a- Uluslararası alanda kabul gören insan hakları konusundaki gelişmeleri izlemek
İnsan haklarının dinamik özelliği sonucu devamlı olarak insan hakları gelişmekte ve koruyucu yeni belgeler oluşturulmaktadır. Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliği, Avrupa Konseyi ve diğer uluslararası ve bölgesel örgütlerde insan haklarıyla ilgili meydana gelen gelişmeler Komisyon tarafından takip edilmektedir. Bu konularda, Dışişleri Bakanlığı’nın ilgili birimlerince de Komisyon’a bilgi verilmektedir.


b- Türkiye’nin insan hakları alanında taraf olduğu uluslararası anlaşmalarla T.C. Anayasası ve diğer ilgili mevzuat ve uygulamalar arasında uyum sağlamak amacıyla yapılması gereken değişiklikleri tespit etmek ve bu amaçla yasal düzenlemeler önermek.
İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu ülke uygulamalarının düzeltilmesi için uluslararası sözleşmeleri inceleyerek uygulama ile mevzuat arasında tespit ettiği sorunlar hakkında yasal düzenlemeler önerebilecektir. Ancak, Anayasa’nın 88. maddesindeki kanun teklif etmeye Bakanlar Kurulu ve milletvekillerinin yetkili olduğu ve İçtüzüğün 35. maddesindeki Komisyonların kanun teklif edemeyeceğine ilişkin düzenleme birlikte düşünüldüğünde buradaki görevin teknik anlamda kanun teklifi sunmak şeklinde değil, gerekli değişiklikleri gündeme getirmek olduğu düşünülmektedir. Komisyon, gerek yapılan başvurular üzerine gerekse re’sen bir yasal düzenleme ihtiyacını tespit ettiğinde bu hususu Başbakanlık veya ilgili Bakanlığa bir yazıyla bildirmekte ya da bu husustaki önerilerini rapor haline getirerek kamuoyunun takdirine sunmaktadır.


c- Türkiye Büyük Millet Meclisi komisyonlarının gündemindeki konular hakkında, istem üzerine görüş ve öneri bildirmek
Bu bentte; TBMM gündemindeki konular hakkında Komisyon’un görüşünün alınabileceği belirtilmiştir. Uygulamada bu yola pek başvurulmamaktadır.


ç- Türkiye'nin insan hakları uygulamalarının, taraf olduğu uluslararası antlaşmalara, Anayasa ve kanunlara uygunluğunu incelemek ve bu amaçla, araştırmalar yapmak, bu konularda iyileştirmeler, çözümler önermek
İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu yaptığı incelemelerle insan hakları uygulamalarını denetlemekte; bu uygulamaların Anayasa’ya, uluslararası antlaşmalara uygun olup olmadığı tespit edilmekte ve ilgili makamlara önerilerde bulunulmaktadır.


d- İnsan haklarının ihlale uğradığına dair iddialar ile ilgili başvuruları incelemek veya gerekli gördüğü hallerde ilgili mercilere iletmek
İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu’na insan hakları ihlalleri ile ilgili, dilekçe şeklinde, birçok başvuru yapılmaktadır. Yapılan başvurular ilk önce Komisyon uzmanları, ardından Komisyon Başkanı tarafından incelenmektedir.
Kimlik bilgisi, imza ve adres içermeyen dilekçelerle; belli bir talebi içermeyen, protesto niteliğinde olanlar hakkında işlem yapılmamaktadır.
Komisyon, başvuruların sonucu veya yapılmakta olan işlem hakkında başvuru sahibine en geç altmış gün içinde bilgi vermektedir.


e- Gerektiğinde dış ülkelerdeki insan hakları ihlallerini incelemek ve bu ihlalleri o ülke parlamenterlerinin dikkatlerine doğrudan veya mevcut parlamenter forumlar aracılığıyla sunmak,
Komisyon’un yurtdışı çalışmaları, genellikle, yurtdışına göç etmiş Türk vatandaşları ve ülkemiz sınırları dışında yaşayan soydaşlarımızın maruz kaldığı insan hakları ihlallerinde yoğunlaşmaktadır.


f- Her yıl yapılan çalışmaları, elde edilen sonuçları, yurtiçi ve dışında İnsan Haklarına saygı ve uygulamaları kapsayan bir rapor hazırlamak.
İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu her yıl veya belli periyotları kapsayan çalışmalarına ilişkin bir faaliyet raporu hazırlamaktadır. Bu raporlarda; Komisyon toplantıları ve alınan kararlar, Alt Komisyonların çalışmaları, kabul edilen raporlar, Komisyon’un çeşitli temasları ve başvurulara ilişkin veriler yer almaktadır.


Komisyonun Yetkileri ile Çalışma Usul ve Esasları

3686 sayılı İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Kanunu’nun beşinci maddesine göre; İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu, görevleri ile ilgili olarak, Bakanlıklarla Genel ve Katma Bütçeli Dairelerden, mahalli idarelerden, muhtarlıklardan, üniversitelerden ve diğer kamu kurum ve kuruluşları ile özel kuruluşlardan bilgi istemek ve buralarda inceleme yapmak, ilgililerini çağırıp bilgi almak yetkisine sahiptir.
Ayrıca, Komisyon, gerekli gördüğünde uygun bulacağı uzmanların bilgilerine başvurabilir ve Ankara dışında da çalışabilir.
Her iki yetki de Komisyona, insan hakkı ihlali iddiaları hakkında yerinde inceleme yapma, bir başka deyişle alan çalışması yapma yetkisi vermektedir.


Komisyon çalışmalarıyla ilgili olarak gerekli gördüğünde uzman kişilerin görüşlerine başvurabilmektedir.


İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu’nun kendiliğinden hareket etme yetkisi vardır. Komisyon’un inceleme yapması için başvuru yapılması zorunluluğu bulunmamaktadır.


Diğer ihtisas komisyonlarının alt komisyon kurma yetkisi teamüllerden kaynaklanmasına karşın İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu’nda alt komisyonlar kurmak suretiyle inceleme yapma yetkisi 3686 sayılı kanunun altıncı maddesinin ikinci fıkrasında düzenlenmiştir. Ankara dışında çalışmaların sık olması nedeniyle alt komisyonların kurulması Komisyon’un hareket kabiliyetini arttırmıştır.


Alt Komisyonlar tarafından yapılan incelemeler sonucunda hazırlanan raporlar, Komisyon Başkanlığı tarafından belirlenen toplantı gününde gündeme alınarak görüşülmekte ve yapılan oylama sonucunda kabul edilirse Komisyon Raporu haline gelmektedir.


Komisyon, görevleri ile ilgili olarak kabul ettiği raporları Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı’na sunmakta, bu raporlar Danışma Kurulu’nun görüş ve önerisi ile Genel Kurul gündemine alınabilmekte ve okunmak suretiyle veya üzerinde görüşme açılarak bilgi edinilebilmektedir. Kanuna göre, Komisyon raporlarının Başbakanlık ve ilgili bakanlıklara Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı aracılığıyla gönderilmektedir.


İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu başvurular üzerine ya da kendiliğinden, suç unsuruna rastlarsa Cumhuriyet Başsavcılıklarına suç duyurusunda bulunabilmektedir.


İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu, üye tamsayısının en az üçte biri ile toplanıp, toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar alabilmektedir. Karar yeter sayısı hiçbir şekilde üye tamsayısının dörtte birinin bir fazlasından az olamamaktadır.


Komisyon çalışmaları ile ilgili olarak, yurtiçi ve yurtdışı görevlendirmelere ait giderler, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı’nın onayı ile 6245 sayılı Harcırah Kanunu hükümlerine göre Türkiye Büyük Millet Meclisi Bütçesinden karşılanmaktadır.


Rapor ve Diğer Belgeler

TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Mülteci, Göçmen ve Sığınmacı Sorunları Raporu
İstanbul Emniyet Müdürlüğü Yabancılar Şube Müdürlüğü Kaçak Göçmenler Barınağı İnceleme Raporu


Kaynak: Resmi Websitesi



Kurumlar.jpg
Kurumlar

BMMYK · İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Başkanlığı · Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi · Uluslararası Göç Örgütü · FRONTEX · TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu · Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri · Diğer kurumlar için tıklayınız...