Vicdani ret
Vicdani ret, bireyin ahlaki, dini, felsefi veya vicdani inançları doğrultusunda zorunlu askerlik hizmetini yerine getirmeyi reddetmesi durumunu ifade eder. Vicdani retçiler, askeri hizmetin inançlarıyla bağdaşmadığını savunarak, silah altına alınmayı kabul etmezler. Bu ret bireysel bir hak iddiası olup, temel özgürlükler kapsamında değerlendirilir.
Uluslararası insan hakları belgeleri kapsamında vicdani ret hakkı, düşünce, vicdan ve din özgürlüğünün bir uzantısı olarak kabul edilmektedir. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin 18. maddesi ile Medeni ve Siyasal Haklar Uluslararası Sözleşmesi’nin 18. maddesi bu özgürlüğün hukuki dayanağını oluşturur. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarında da vicdani ret, insan haklarının bir parçası olarak tanınmıştır.
Vicdani ret hakkı, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne ek 6 ve 13 No.lu Protokoller, Avrupa Konseyi kararları ve Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komitesi’nin 22 No.lu Genel Yorumu çerçevesinde değerlendirilir. BM Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) ise, vicdani ret nedeniyle zulüm riski taşıyan bireylerin mülteci statüsü kazanabileceğini belirtmektedir.
Göç ve sığınma hukuku açısından vicdani ret, uluslararası koruma başvurularında önemli bir gerekçe olabilir. Zorunlu askerliği vicdani nedenlerle reddettiği için ceza tehdidi, hapis, kötü muamele veya insan hakları ihlali riski taşıyan bireyler, geldikleri ülkelerde sivil alternatif hizmet bulunmaması ya da cezalandırma uygulamaları nedeniyle sığınma hakkına başvurabilirler.
Bazı ülkelerde vicdani ret anayasal güvence altındayken, bazı ülkelerde ise bu hakkın tanınmaması sonucu bireyler cezai yaptırımlarla karşı karşıya kalabilir. Bu nedenle vicdani ret, yalnızca ahlaki bir tutum değil, aynı zamanda uluslararası hukukta korunma talebine dayanak oluşturabilecek bir insan hakkıdır.
