Geçici koruma
Geçici koruma, görece yeni bir kavram olup, ani ve büyük çaplı mülteci akınlarına hızlı ve etkili yanıt vermek amacıyla geliştirilmiş bir koruma mekanizmasıdır. İlk örnekleri 1970’lerin ortasında Asya’da görülmüş olup, iç savaş, yaygın şiddet veya benzeri insani krizler nedeniyle yerlerinden edilmiş kişilere, kalıcı çözümler bulunana dek geçici ve toplu koruma sağlanmasını hedefler.
1990’ların başında Yugoslavya’daki çatışmalardan kaçanlar için bazı Avrupa ülkeleri tarafından uygulanan geçici koruma, bireysel statü belirlemesi yapmaksızın, belirli bir bölgede yaşanan kitlesel zorunlu göç durumlarında tüm mağdurlara sığınma hakkı tanıyan bir sistemdir. Bu yönüyle, ani ve yaygın nüfus hareketlerinde hızlı koruma sağlamada kritik bir araçtır.
Ancak geçici koruma mekanizması beraberinde bazı zorluklar da getirir. Geçici koruma altındaki kişilere mültecilerin sahip olduğu tüm sosyal ve ekonomik haklar (örneğin çalışma ve eğitim hakkı) genellikle tam olarak tanınmaz. Koruma süresi uzadığında, bu durum geçici koruma kapsamındaki kişilerin yeni mağduriyetler yaşamasına yol açabilir. Geçici koruma, güvenli koşullar oluştuğunda ve geri dönüş mümkün hale geldiğinde sona erdirilebilir. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK) tarafından da kabul edilen bu mekanizmanın standartlarının geliştirilmesi ve koruma süresinin gereksiz yere uzatılmaması gerekmektedir.
Son yıllarda Irak ve Suriye gibi ülkelerden ayrılan milyonlarca kişi, başta Suriye, İran ve Ürdün olmak üzere çeşitli ülkelerde geçici koruma kapsamında barındırılmıştır. Ancak koruma sürecinin uzaması nedeniyle bu kişiler “bekleme odasında” kalmış, sosyal ve ekonomik sıkıntılarla karşılaşmışlardır.
Kaynak: Sorularla İnsan Hakları; İnsan Hakları Gündemi Derneği
